Vetten 

Voor de smering van een wentellager is maar een dunne smeerfilm nodig. Het lager behoeft daarom ook maar weinig vet. De hoeveelheid varieert met het snelheidskental van het lager. Bij lagere waarden kan er wat meer vet in het lager worden aangebracht, bij hogere waarden dient overvulling te worden vermeden. Het lager geheel met vet vullen dient normaal te worden vermeden. Dat leidt tot hoge warmteontwikkeling, en eventueel tot voortijdig door kneden of oxidatie uitvallen van het vet. Door lagerfabrikanten worden aanbevelingen gegeven voor de vullingsgraad van het vet afhankelijk van inzet. In de meeste gevallen volstaat het de in het lager beschikbare ruimte ongeveer 30% met vet te vullen, bij sneldraaiende lagers nog iets minder. Van belang is ook dat het lager zodanig is ingebouwd dat overtollig vet uit het lager kan verdwijnen. Er gaan meer lagers voortijdig kapot door te veel dan door te weinig vet. 

Vocht is funest voor een wentellager. Er worden daarom eisen gesteld aan de waterbestendigheid van een lagervet. De tests daarvoor beoordelen een aantal aspecten. Ten eerste wordt gekeken in hoeverre een vet door contact met vocht uiteen kan vallen ("water-washout" test, ASTM D1264). Daarbij wordt een uur lang een waterstraal van 80 °C op het lager gericht en het vet mag in de voorziene testperiode niet uiteenvallen of wegvloeien. Andere tests hebben betrekking op de bescherming tegen corrosie die het vet kan bieden in vochtige omgeving. Een voorbeeld daarvan is de Emcor corrosietest (ISO 11007). 

De stijfheid van het vet heeft invloed op het vermogen van een vet om naar de te smeren plaats toe te vloeien. Wanneer het vet te stijf is, kan het lager "drooglopen". Er komt dan te weinig smeervloeistof vrij om volledige loopvlakscheiding te bereiken. De stijfheid van het vet wordt gekozen op basis van bedrijfstemperatuur, inbouwpositie, snelheidskental en lagerdiameter. Daarnaast zal bij trillingen en schokbelastingen een iets hogere stijfheid worden gekozen. Meest gebruikt worden vetten met een NLGI penetratieklasse van 2 en 3. Bij lagere temperaturen worden wel NLGI 1 vetten ingezet. 

Het mengen van vetten is niet altijd te voorkomen, maar kan beter zoveel mogeljk worden vermeden. Door de langdurige contacttijd kunnen de eigenschappen op onvoorspelbare wijze veranderen. Van sommige vetten is bekend dat ze redelijk mengbaar zijn. Andere zijn in het geheel niet mengbaar. Het is niet alleen het type indikker dat de mengbaarheid bepaald, Ook sommige basisvloeistoffen verdragen elkaar niet. De mengbaarheid van vetten wordt dus bepaald door zowel indikker als basisvloeistof.
Van de mogelijke basisvloeistoffen zijn allen minerale olie, poly-alfa-olefinen en organische esters onderling probleemloos mengbaar. Menging met andere basisvloeistoffen geeft niet in alle gevallen problemen, maar het is beter vermenging te voorkomen., Van de indikkertypen zijn alle lithiumbasis vetten onderling mengbaar zonder problemen (Li, Li-complex, Li/Ca-mix). Menging met andere indikkers geeft niet in alle gevallen problemen, maar het is beter vermenging te voorkomen. Bedenk dat menging van vetten nooit een product met betere eigenschappen oplevert dan van de twee afzonderlijke vetten. 

Een betrekkelijk recente ontwikkeling is de introductie van "vetten" bestaande uit een poreuze polymeerstructuur waarin een vloeibaar smeermiddel van minerale of synthetische oorsprong is opgenomen. Oorspronkelijk ontworpen voor gebruik in tandkoppelingen om weerstand te kunnen bieden tegen de daar optredende hoge centrifugaalkrachten, blijken dergelijke producten ook goed te kunnen voldoen in wentellagers. Met name wanneer het gaat om lagers die relatief langzaam draaien of die niet volledig roteren. Doordat de polymeerstructuur voorkomt dat het smeermiddel (de er in opgenomen vloeistof) uit het lager lekt, kunnen bij afgedichte lagers zeer lange standtijden worden bereikt, zonder enige nasmering. In tegenstelling tot vet worden de lagers volledig met de oliegevulde polymeerstructuur gevuld. Dat maakt juist de lange standtijd mogelijk, omdat er voldoende smeermdidel aanwezig is. Tegelijkertijd beperkt dat toepassing tot langzaam draaiende lagers (dm < 50.000). Toepassingen vinden dergelijke nagenoeg onderhoudsvrije lagers inmiddels onder meer in bouwmachines en kranen. 

Vet zal na verloop in kwaliteit achteruit gaan, zowel als gevolg van kneden door de rollichamen als door oxidatie. Bij niet volledig afgedichte lagers zal altijd enig vet uit het lager verdwijnen. Om een voldoende hoeveelheid en kwaliteitsniveau te handhaven zal af en toe (met mate!) worden nagesmeerd. De frequentie van het nasmeren hangt vooral af van de bedrijfstemperatuur van een lager. Uitgaande van een bedrijfstemperatuurtemperatuur van 70 °C kan als vuistregel voor een Li-vet worden aangehouden dat bij iedere 15 °C temperatuurstijging het nasmeerinterval gehalveerd dient te worden. Omgekeerd kan bij temperaturen lager dan 70 °C voor iedere 15 °C lager de nasmeertermijn worden verdubbeld.
Ook de standtijd zal sterk samenhangen met de bedrijfstemperatuur. Bij temperatuurextremen zal het vet snel zijn smerende eigenschappen verliezen. BIj zeer lage temperatuur zal de mechanische stabiliteit snel worden aangetast, bij zeer hoge temperatuur treedt snelle oxidatie op. Wanneer de temperatuur boven het druppelpunt komt, gaat de structuur van het vet permanent verloren. 

Er zijn een beperkt aantal verschillende uitvoeringsvormen,. Iedere uitvoering is verkrijgbaar in een aantal verschillende afmetingen. Voor bijzondere toepassingen kunnen op speciale bestelling uitvoeringen met hogere loopnauwkeurigheid worden geleverd. In de meeste gevallen zal echter met standaarduitvoeringen kunnen worden volstaan.
Naast de verschillende typen zijn er van ieder type een aantal uitvoeringen met een verschillende hoogte/breedte verhouding beschikbaar. Dat maakt het voor de constructeur mogelijk een lager te kiezen dat zowel voldoende belastbaarheid kent als in de constructie kan worden ondergebracht.
Van een aantal uitvoeringen worden min of meer afgedichte uitvoeringen geleverd. 

Wentellagers kennen een punt- of lijncontact en zullen daardoor uiteindelijk door vermoeiing bezwijken, tenzij de belasting extreem laag is. Om voor een gegeven toepassing de levensduur te berekenen zijn er standaardformules.
In principe geldt: L10 = (C/P)p.106 omwentelingen, waarbij L10 het aantal omwentelingen is waarbij 10% uitval kan optreden, C het dynamisch draaggetal van het lager, P de belasting op het lager en p een coëfficient die voor een kogellager 3 bedraagt en 10/3 voor een rollenlager. De berekening gaat uit van een goed gesmeerd, niet-overbelast lager, werkend in een schone omgeving.
Wanneer er minder dan ideale omstandigheden heersen, wordt door lagerfabrikanten een aantal correctiefactoren vooor de berekening geadviseerd. Zo wordt bijvoorbeeld gerekend met een correctiefactor voor een te lage viscositeit en voor een bepaalde mate van vervuiling. Beide leveren dan een kortere levensduur op.
De berekeningen berusten op veel in de loop der tijden verzamelde statistische gegevens en zijn behoorlijk betrouwbaar. Het blijft echter een statistische berekening: bij L10 is er 10% uitval, 90% van de lagers haalt dus een aanmerkelijk langere levensduur. In een individueel geval kan een lager dus ook eerder kapot gaan. 

De meeste wentellagers worden gesmeerd met een smeervet (meer dan 90%). In gevallen waar warmteafvoer belangrijk is of waar de lagers onderdeel zijn van een constructie waar andere onderdelen door vloeistof gesmeerd zijn, wordt vloeistofsmering toegepast. In een enkel geval wordt bij laagbelaste lagers nevelsmering toegepast. Smering met vaste stoffen komt alleen in speciale situaties voor bij relatief langzaam draaiende lagers.
Welk smeermiddel kan worden ingezet is afhankelijk van de omtrekssnelheid van de lagers. Gebruikelijk is om de inzetbaarheid van een bepaald type smeermiddel te koppelen aan het snelheidskental van het lager. Dat snelheidkental wordt gedefinieerd als n.dm waarbij n het toerental en dm de gemiddelde lagerdiameter voorstelt. 

Vuildeeltjes kunnen eveneens de levensduur van wentellagers zeer sterk bekorten.Vanwege de constructie is het lager niet in staat vuildeeltjes in te bedden. Door de geringe spelingen kunnen zelfs zeer kleine deeltjes een forse vermindering van de te verwachten levensduur bewerkstelligen. Lagerfabrikanten geven adviezen ten aanzien van de te hanteren reingeid van het smeermiddel. De praktische waarde daarvan is beperkt.
In circulatiesystemen bijvoorbeeld, waar tandwielen en wentellagers in een gemeenschappelijke behuizing zijn ondergebracht, zal niet te voorkomen zijn dat slijtagemateriaal afkomstig van de tandwielen de levensduur van de lagering sterk negatief kan beinvloeden. Het zal niet altijd mogelijk zijn de gewenste reinheid te bereiken In dat geval zal het lager dus voortijdig uitvallen als gevolg van abrasieve slijtage en niet door materiaalvermoeing. Te korte levensduur door abrasieve slijtage kan niet aan de lagerfabrikant worden verweten: de constructeur dient een zodanig ontwerp te maken dat vuil zo mogelijk niet bij het lager kan komen en de gebruiker zal moeten zorgen voor de nodige reinheid.
De mate van levensduurreductie hangt samen met zowel de afmetingen van slijtagedeeltjes als de hardheid daarvan. Zand en metaaldeeltjes met een hoge hardheid hebben aanzienlijk meer invloed dan relatief zacht vezelig materiaal. De invloed verschilt per lager: grotere lagers hebben een hogere "vuiltolerantie" dan kleinere, lagers met lijncontact zijn minder gevoelig dan lagers met puntcontact.
Het loont om een zo schoon mogelijk smeermiddel toe te passen. Vetsmering heeft daarbij voordelen: door de vetkraag om het lager wordt een effectieve barriere opgeworpen tegen het binnendringen van vuil. Het vet zelf moet dan wel "schoon" zijn: het vullen van wentellagers met vet uit een niet goed gesloten verpakking kost vele lagers voortijdig het leven. 

De vloeistofkeuze richt zich in eerste instantie naar de behoefte van andere onderdelen van de constructie. Wentellagers zijn niet erg kritisch ten aanzien van de viscositeit, zolang deze boven een voor het betreffende lager acceptabele minimumwaarde blijft. Bij een meer visceuze vloeistof zal er iets meer wrijvingsverlies optreden, maar dat levert doorgaans geen problemen op. Wanneer het lager zijn eigen vloeibare smeermiddel heeft kan de viscositeit op het lager worden afgestemd. 

De "ideale" viscositeit hangt af van de lagerafmetingen en van het toerental. De minimaal noodzakelijke viscositeit kan worden bepaald uit een nomogram. Het gaat daarbij om de viscositeit bij de werkelijke bedrijfstemperatuur. De uit het nomogram afgeleide viscositeit is in principe in staat voor loopvlakscheiding te zorgen. Voor langdurig slijtagevrij bedrijf is een viscositeit nodig die een factor 3-4 hoger ligt. Door de hogere viscositeit wordt bereikt dat lagerbeschadiging door vermoeiing sterk wordt teruggedrongen.
Uit het nomogram is ook te zien dat naarmate het toerental hoger is, een lagere viscositeit volstaat. Ook kleinere lagerafmetingen hebben voldoende aan een lagere viscositeit.
Wanneer het smeermiddel anti-slijtage of "EP-additieven bevat, kan een iets lagere viscositeit worden toegestaan. 

Wanneer de lagersmeervloeistof mede wordt gebruikt voor bijvoorbeeld de smering van tandwieloverbrengingen, zal niet kunnen worden voorkomen dat slijtagemateriaal daarvan ook door het lager zal circuleren. Dat kan de lagerlevensduur ernstig bekorten. Bij een circulatiesmeersysteem loont het om een filter in het ontwerp op te nemen, bij spat- en dompelsmeringsystemen kan een een magnetische aftapplug van veel nut zijn. Men zal echter moeten accepteren dat de levensduur van de lagers kleiner zal zijn dan bij een afzonderlijk smeersysteem of bij vetsmering.